De eerste Sjoel in Zwolle was gevestigd in het gebouw De Munt in de Bitterstraat tussen 1747 – 1758.

Het gebouw waar de Olde Munte in de Bitterstraat als eerste Zwolse synagoge fungeerde.
Bron: www.reliwiki.nl. Foto: G. Bennink.

Toen het huurcontract niet langer verlengd werd, vroeg de joodse gemeente bouwgrond aan voor een andere synagoge.
Zo werd de Librije gebouwd en ingewijd op 6 september 1758. Toen het gebouw echter door overstromingen eind 19e eeuw in verval begon te raken, kwam er een verzoek om elders een synagoge te bouwen.

Foto uit 1935. Bron: Minke Kraijer

Het Eiland met de Librije.

Collectie E. di Bortolo, via Minke Kraijer

Het plan voor een nieuwe synagoge begon in 1892.  Er werden 5 panden opgekocht in de Schoutensteeg 12 en architect F.C. Koch ontwierp een nieuwe synagoge. Op 4 november 1897 deed de architect een aanvraag voor een bouwvergunning. De synagoge werd 25 meter lang, 14 meter breed en had een hoogte van 10 meter.

Plattegrond van de restauratie van de synagogue aan de toenmalige
Schoutenstraat, ca. 1892.Bron: Rijksdienst Cultureel Erfgoed.

Op 21 juli 1899 werd de Sjoel aan de Schoutensteeg feestelijk ingewijd

De Sjoel vlak na de Inwijding in 1903 – Bron: Hollandia

De Zwolse Sjoel in de oorspronkelijke Schoutensteeg 12 is ontworpen door de architect F.C. Koch. De Sjoel werd ingewijd op 21 juni 1899. Parnassijns waren A. Jacobs, L. van Embden en K. Letter.

Bron: Mirjam Kan

Aquarel van Gerard van der Kolk, jarenlang de sjamasj
(concierge van de synagoge) in de Sjoel tijdens
diensten op Shabbath en Hoge Feestdagen.

Het 25-jarig bestaan van de Sjoel werd gevierd in augustus 1924:

Prent van de synagoge door Arjen P. de Boer, 1985

Achter het vrouwenbalkon is een deur met toegang tot de Loofhut, een kleine ruimte met een open dak, waar men met het Loofhuttenfeest een dakbedekking van stro maakte, ter herinnering aan het joodse volk dat door de Sinai-woestijn trok gedurende 40 jaren na de Uittocht uit Egypte.

Na de Tweede Wereldoorlog – en zonder 499 gemeenteleden die door de Nazi’s waren vermoord – keerde een klein aantal mensen terug naar Zwolle. De grote Sjoel werd als te groot ervaren en bovendien had men behoefte aan een conversatiezaal. Zo werd in de 60-er jaren de Grote Sjoel verkleind en een Beth Ami (letterlijk:” een huis voor het volk”,in dit geval een zaal voor evenementen ). De bovenverdieping met de oorspronkelijk woning voor de koster en het vrouwenbalkonn waren sinds de oorlog ongebruikt en in een verwaarloosde staat geraakt.

Het Beth Ami tussen de Grote Sjoel en de gang. Bron: www.synagoge-zwolle.nl

In de 80-er jaren werd besloten om de Sjoel in ere te herstellen. Al in september 1983 nam de toenmalige voorzitter van de Joodse gemeente, Drs. Jacques Moed, het initiatief.  en m.b.v. financiering van de Monumentenzorg werd het gebouw in de oude staat hersteld. De financiering werd door de Stichting Voortbestaan Synagoge Zwolle (opgericht op 23 januari 1985), samen met de Monumentenzorg in Zwolle georganiseerd. De restauratie nam een periode van vijf jaren in beslag. De synagoge werd gedeeltelijk in haar oude staat hersteld, zij het zonder kosterwoning boven en voorzien van een Beth Ami (zaal voor evenementen). Zo zag de Sjoel eruit aan het begin van de verbouwing:

Uiteindelijk was het resultaat indrukwekkend. www.synagoge-zwolle.nl

Het profane gedeelte met daarboven het herstelde vrouwenbalkon. www.synagoge-zwolle.nl

De oorspronkelijke vrouwenafdeling bevond zich op de bovenverdieping. Omdat er na de oorlog veel minder Joden naar Zwolle teruggekeerd waren, werd besloten de vrouwenafdeling  in een hoek van de benedenverdieping te plaatsen.Het voormalige vrouwenbalkon werd als tentoonstellingsruimte over de geschiedenis van de Sjoel ingericht.  Bron: Mirjam Kan

Er werd een monument geplaatst aan de rechteringang van de Sjoel ter herinnering aan de omgekomen joden in de oorlog. Op 18 april 1985 werd dit onthuld in bijzijn van Rabbijn Benjamin Jacobs.

Bron: Mirjam Kan

Bord met tekst aan de voorkant van de Sjoel: “Want mijn huis is een gebedshuis voor alle volkeren ” – Jesaija 56.7. Bron: Mirjam Kan

De stenen platen met ingegrifte namen van alle 499 Zwolse joden die in de oorlog 1940-1945 waren omgebracht werden onthuld op 4 mei 1995 (18.4.1985/95). In totaal 40 plaquettes met elk 13 namen, geboortedatum en plaats en datum van overlijden. Minister Ofer uit Israel.

www.synagoge-zwolle.nl

De hernieuwde Sjoel met een hek tussen het heilige en profane gedeelte. Bron: Mirjam Kan

Op winterdagen op Sabbath worden veel diensten gehouden in de ‘kleine Sjoel’:

Sinds jaren zijn er twee-wekelijkse Sabbath-diensten in de Zwolse synagoge. Ook op de belangrijkste Hoge Feestdagen worden er diensten gehouden. Het profane gedeelte wordt regelmatig gebruikt voor het houden van een Seideravond, het geven van lezingen en meer. Boven de Kleine Sjoel bevindt zich een klein Beth Ami, waar mensen in de winter samenkomen na de dienst op Sabbath of de Hoge Feestdagen, ook worden er cursussen Hebreeuws gehouden en komt de Stichting Judaica Zwolle er bijeen. Eenmaal per jaar houdt Zwolle haar Open Monumentendag (meestal op een zondag in September) en staat ook de synagoge open voor het publiek en wordt aan groepen uitgelegd wat de synagogue inhoudt.